Fars Tarihi
Acem, Arapların kendileri haricindeki yabancılar için kullandığı, Türkçe'de İranlılar için kullanılan sözcük, İran'dan gelen insanlar için de kullanılır. İranlılar, genelde Acemler olarak bilinir.
Genel olarak Acem kelimesinin anlamı ne zaman ve kim tarafindan kullandığına bağlıdır. "Acem" sözcüğünün Arapça asıl anlamı "dil bilmeyen"dir.[1] İran'da aşağılama olarak algılanmaktadır.[2] Arap olmayanlar için bir tanım olarak da kullanılır. Eski Yunanlar ve Romalıların kullandığı "barbar" sözcüğüne benzer bir nitelik taşır.[3]
Osmanlı, İran ve Orta Asya üzerinde araştırmalar yapan önemli ve sorunlu coğrafi terimlerden birisi Acem veya Acemistan'dır. Acem tabiri Arapça'da Arap'a nispetle yabancı, gayri Arap anlamındadır. Acem kelimesi İslamiyet öncesi fetihler sırasında Araplarca hususi olarak İranlılar için kullanılmıştır. İranlılar, İran ve ötesi için bu tabiri kullanmışlardır. Osmanlılar Arap geleneğine uyarak İran ve ötesini tarif için Acem tabiri kullanmışlardır. Ancak, bundan dolayı Acem tabiri vasıtasıyla Türkistan'ı, Fars/İran coğrafi alanına dahil etmek mümkün değildir. Tarihî realite olarak Türkistan'ın İran coğrafyasından ayrı olduğu malûmdur ve hem Arapların hem de Osmanlıların kullandıkları Acem tabiri İran ve ötesi manasındadır.
Osmanlılarda XV-XVII. yüzyıllarda, Acemistan, Bilâd-ı Acem veya Vilâyet-i Acem tabirlerinden kastedilen coğrafî mekan ise sadece bugünkü İran'ı değil Horasan'ı ve bütün Türkistan'ı da içine almaktadır. [4] Kaynaklarda Osmanlı ülkesine gelen pek çok alim için "Acemli olup", "Acem'den geldi" gibi kayıtlar bulunmaktadır. Yine Osmanlı ülkesinden bir çok talebenin ilim tahsili için "Diyar-ı Acem'e gitti", "Bilâd-ı Acem'e varıp", "Acem'de tahsil görüp" gibi ifadeler ile Acem'e gittiği belirtilenlerin kesin olarak Türkistan'a mı yoksa İran'a mı gittikleri anlaşılamamaktadır.[5]
Genel olarak "Acem'e gitti" veya "geldi" tarzındaki ifadelere dayanarak İran coğrafyasının kastedildiğine karar vermek yanlış olacaktır. XVIII. asrın ilk yarısına kadar Osmanlı kaynaklarında Acem veya Acemistan gibi tabirler ile karşılaşıldığında, o dönem için bu coğrafî tabirin bugünkü İran'dan daha geniş bir manası olduğu dikkate alınmalı, şahısların bulunduğu, gittiği, geldiği veya herhangi bir olayın vuku bulduğu durumlarda, ancak ilgili şehirler tespit edilerek, Acem tabiri ile İran'ın mı, yoksa Türkistan'daki coğrafî bir bölgenin mi kasdedildiğine karar verilmelidir. Aksi halde, günümüzdeki anlayışa göre Acem tabiri ile İran'ın kastedildiği hükmü verilirse, bundan dolayı pek çok yanlışa düşüleceği muhakkaktır. [6]
Fars (Farsça: فارسی,Osmanlıca: Âcem), günümüz İran İslam Cumhuriyeti'nin nüfusunun çoğunluğunu (%65) oluşturan etnik grup.[1]
Etimolojik olarak Pers kelimesinden gelmektedir. Pers kelimesi Arapçanın etkisiyle Fars haline gelmiştir; Arapça'da bulunmayan P harfi F ile ikame edilmiştir.[12] Arapça'da bu iki ses ortak kapalı a sesile verilmektedir.
Fars devletlerinin tarihi Ahamenişler ve Partlar ve Sasaniler şeklinde 2550 yıl öncesine kadar uzanır. Farsların dili Farsça, bir Hint-Avrupa dilidir. Tarihi önemi olan çok sayıda Fars şair ve bilge mevcuttur.