Boşnak Tarihi
Boşnaklar (Boşnakça: Bošnjak {Teklik hâl}; Bošnjaci {Çokluk hâl}), bir Güney Slav halkıdır. Çoğunluğu Balkanlar'da Bosna-Hersek'te ve Sırbistan ve Karadağ arasındaki Sancak bölgesinde yaşar. Ayrıca Hırvatistan, Slovenya, Almanya, ABD, Avusturya, İsveç, Kosova, Makedonya Cumhuriyeti ve Türkiye’de de Boşnaklar vardır.Boşnaklar, yüzyıllarca dine dayalı bir kimlik tanımı içinde yer almışlar, Bosna-Hersek ve Sancak'ta yaşayan Ortodoks veya Katolik Güney Slavları ise Sırp veya Hırvat milletlerinin bu bölgelerdeki uzantıları kabul edilmiştir. 1963'de Yugoslavya'nın Sosyalist Federal Cumhuriyet tanımına geçişi ile birlikte Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti yönetiminde Sırpların egemen konumunun zayıflamaya başlaması Boşnaklar için yeni bir millî kimlik tanımının yolunu açmıştır. 1961'de ortaya atılan "Etnik Müslüman" terimi ile Boşnaklar bu isim altında Bosna-Hersek'in yönetiminde Sırpların ve Hırvatların yanı sıra söz sahibi hâle gelmişlerdir. 1968'de Müslüman milleti, dinî mensubiyeti ifade eden müslüman (küçük harfle) teriminden farklı bir anlam içerecek şekilde Yugoslavya Anayasasına girmiştir. (Bu anlama göre, örneğin, Yugoslavya Arnavutları, (ekseri) müslüman olup, Müslüman değildiler.). Bosna-Hersek'in bağımsızlığını kazanmasından sonra ise, Boşnak terimi millî bir anlam kazanmış olup, evrimini hâlen sürdürmektedir.
Bu anlamda Sırbistan-Karadağ 2002 ve 2003 nüfus sayımı verilerine ve bireylerin kendi tanımlamalarına göre önemli bir Boşnak nüfus bulunmaktadır. Söz konusu veriler şu şekildedir:
Sancak'ta; Boşnaklar 193,026 kişi (toplam nüfusun % 45.31'i), Sırplar 156,852 kişi (toplam nüfusun 36.82%), Karadağlılar 29,892 kişi (toplam nüfusun % 7.02'i), Müslüman milleti 27,047 kişiye (toplam nüfusun % 6.35'i);
Karadağ'da; Karadağlılar 267,669 kişi (toplam nüfusun % 43.16'i), Sırplar 198,414 kişi (toplam nüfusun % 31.99'i), Boşnaklar 48,184 kişi (toplam nüfusun % 7.77'i), Arnavutlar 31,163 kişi (toplam nüfusun % 5.03'i), Müslüman milleti 24,625 kişi (toplam nüfusun % 3.97'i), Hırvatlar 6,811 kişi (toplam nüfusun % 1.1'i).
Ayrıca, Sırbistan, Hırvatistan ve Makedonya'da % 1'ler civarında küçük bir Boşnak nüfus yaşamakta, işgücü göçü nedeniyle başta Almanya gelmek üzere Batı Avrupa ülkelerine yerleşmiş Boşnaklar da bulunmaktadır.
Konu başlıkları[gizle] |
Tarih [değiştir]
Boşnak toplumunun en eski kökleri,2 bin yıl önce Last Glacial Maximum’u takiben Balkanlar' da genişleyen antik topluma dayanabilir.[1] Fatih Sultan Mehmed,Bosna'yı aldığı zaman sadece Katoliklere değil Bogomil mezhebindeki Bosna Hıristiyanlarına da çok müsamaha göstermiş ve onların devlet hizmetinde yetişmelerini sağlamıştır. İsa'yı Allah'ın kulu olarak kabul etmeleri ve Muhammed'i tanımalarından dolayı Bogomiller, Müslümanlara daha yakın görünüyorlardı. Türk'lerin vicdan hürriyetine hürmet göstermeleri,birkaç asır Katolik kilisesi ile bu mezhep krallarının ve Macarların zulmüne uğrayan Bogomil Boşnaklar, Sırp ve Bulgarların zulmüne uğrayan Pomakların da toplu olarak İslamiyet’i kabul etmelerine sebep olmuştur.[2]
Bogomil mezhebine bağlı olan Boşnaklar, savaş kabiliyetleri, Macarları iyi tanımaları sebebiyle Macaristan ile yapılan savaşlarda etkin bir rol oynamışlardır. Müslüman Boşnaklar her zaman Osmanlı Devleti'nin kuzeybatı hududunu yalnız başlarına savunmuşlardır. Boşnaklar İslamiyet’i kabul etmeleri, devlete bağlılıklarını kanıtlamaları sayesinde Osmanlı Devleti'nin çeşitli kademelerinde görev yapmışlardır, hatta defterdar, kaptan-ı derya ve sadrazam dahi olmuşlardır. Hersekzade Ahmed Paşa (1497-1516) beş kez sadrazamlığa getirilmiştir.
Boşnakların etnik kökeni hususundaki çalışmaların bazıları, onların Balkanlar’da diğer Slav halklarından her zaman ayrı durmaya gayret gösterdiklerini, bütün diğer Slav halkları Ortodokslaşma veya Katolikleşme eğilimi gösterirken Boşnakların Bogomil inancını sürdürdüklerini gösterir. Ayrıca, kültürel özellik olarak da diğer Slavlardan farklı kalmasına, Balkanlar’da tarihî süreç içinde yaşayan Müslüman olmayan Türkler ve sonrasındaki Müslüman Türklerle ilişkilerinin bulunması; Osmanlı Devleti’nin bürokrasisinde Boşnak nüfusun azımsanmayacak oranı ve Boşnak halkının Osmanlı Devleti’ne son dönemlerine kadarki bağlılığı gösterilebilir. Bosna Eyaleti-Vilayeti, Osmanlı idarî sisteminde isyanların yaşanmadığı müreffeh bir vilayet özelliğinde olmuştur.
“Boşnak”, “Boşnyak” etnonimi konusunda çeşitli etimoloji çalışmalarından birisi de bu ismin, söz konusu halkın tarihteki önderlerinden biri olan Bonyak adına işaret etmektedir. Boşnaklar, Osmanlı Devleti idaresinin ardından Güney Balkanlar’da kurulan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı ve sonrasında kurulan Yugoslavya döneminde Slavlarla daha yoğunluklu bir etkileşim içinde olmuşlardır. Bosna Hersek’in Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazanmasının ardından gelişen yeni süreçte Boşnaklarda özleşme çabaları görülür. Bu çabalar, hem millî hem dinî açıdan söz konusudur.
Boşnaklar,uzun dönem Türk egemenliğinde kalıp Türkler aracılığıyla İslamlaşsalar bile,Boşnaklar'da genel olarak bir Türkleşmeye rastlanmamıştır.Bu bölgeye yerleştirilen Türkler bu halkla kaynaşıp akraba topluluğu olmuştur.Slav milletleri içinde köken olarak slav oldukları kanıtlanmış vede islamiyeti topluca halinde benimsemiş torbeş ve diğer müslüman slav milletinin içinde en kalabalık slav topluluğudur.müslüman olmalarına rağmen slavik öğelerine aynen devam ettirip bağlı olan millettir.